Kto to Michał Anioł? Dzieje niezwykłego geniusza rzeźbiarstwa i malarstwa

Michał Anioł, a właściwie Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, uznawany jest za jednego z najwybitniejszych artystów epoki renesansu. Michelangelo od najmłodszych lat wiedział, że chce związać swoją przyszłość ze światem sztuki. Mimo sprzeciwów rodziny w wieku 13 lat zaczął uczyć się w pracowni malarza Domenica Ghirlandaia. To wówczas poznał technikę tworzenia fresków. Jednak już po roku młody artysta zmienił swój kierunek kształcenia i przeszedł pod skrzydła Bertolda di Giovanni, który nauczył młodzieńca rzeźbiarstwa, a przy tym wprowadził go na dwór Medyceuszy. Tam też prędko poznano się na niezwykłym talencie Michelangelo i dalszą pieczę nad jego kształceniem przejął Lorenzo de’ Medici.

Kiedy żył Michał Anioł?

Michał Anioł urodził się w epoce, która z jednej strony gloryfikowała artystów, a z drugiej strony postrzegała sztukę jako ciężką pracę fizyczną. Dla młodego artysty pierwszą przeszkodą w drodze do nauki malarstwa był sprzeciw ojca oraz rodziny. Bliscy Michała Anioła uważali, że nie jest to dobry wybór dla młodzieńca z dobrego rodu. Gdy jednak Michał Anioł dopiął swego, pojawił się przed nim kolejny dylemat, który towarzyszył mu przez resztę życia. Michelangelo przedkładał rzeźbę ponad malarstwo i zawsze określał się mianem rzeźbiarza. Nie potrafił jednak odmówić wykonania wielkich malarskich dzieł, choć ich tworzenie nie sprawiało mu aż tyle satysfakcji. Dla artysty najważniejszym celem życia było tworzenie wiekopomnych projektów. Często całkowicie zatracał się w pracy, na czym cierpiało jego zdrowie. Pragnął zostać zapamiętany jako wielki artysta. Żył skromnie i nie dbał o swój komfort, za to duże sumy pieniędzy przekazywał swojemu ojcu i braciom, chcąc uzyskać ich uznanie.

W jakiej rodzinie i kiedy urodził się Michał Anioł?

Michał Anioł urodził się 6 marca 1475 roku w rodzinie Buonarroti Simoni należącej do starych florenckich rodów mieszczańskich.  Chłopiec wychowywał się wraz z czwórką braci, jednak już w wieku sześciu lat stał się półsierotą, tracąc matkę. Rodzina nie żyła w bogactwie, ale jego ojciec miał nadzieję, że sytuacja się zmieni, gdy jego synowie dorosną i zajmą odpowiednie posady. Widział ich w roli duchownych albo urzędników. Gdy Michał Anioł zaczął przejawiać zainteresowanie światem sztuki, ojciec się temu stanowczo sprzeciwiał. Wówczas bycie malarzem albo rzeźbiarzem postrzegano jako ciężką pracę fizyczną, której nie godziło się wykonywać młodzieńcom z dobrych rodów. Gdy Michał Anioł zaczął zarabiać, ojciec nieco zmienił swoje nastawienie, ale wciąż krytykował syna, tym razem za zbyt małe stawki.

Wielu historyków dopatruje się źródła trudnego charakteru Michała Anioła właśnie w dzieciństwie, które było pozbawione miłości, za to przepełnione wymaganiami. W dorosłym życiu Michał Anioł uchodził za wybuchowego i bardzo skoncentrowanego na swojej pracy. Był bezpośredni i nie sprawiał dobrego pierwszego wrażenia. Jednak ze względu na niezwykły talent ludzie często wybaczali mu jego wady.

Skąd pochodził i gdzie mieszkał Michał Anioł?

Michelangelo przyszedł na świat w Caprese. To niewielka miejscowość położona w malowniczej Toskanii. Młodość spędził we Florencji, gdzie pobierał nauki. Następnie przeprowadzał się do Wenecji i Bolonii, by ostatecznie osiąść w Rzymie. Przez całe życie nazywał siebie samego florentczykiem, jednak ze względów politycznych nie chciał już powracać do rodzinnego miasta i jako swoje stałe miejsce zamieszkania wybrał Rzym.

Jaką techniką malował Michał Anioł?

„To, co się w największym wysiłku tworzy, winno wyglądać tak, jakby powstało szybko, prawie bez wysiłku, z zupełną łatwością, na przekór prawdzie” – Michał Anioł doskonale wiedział jak wcielić swoje własne słowa w życie. Prace artysty sprawiają wrażenie stworzonych z niezwykłą lekkością. Każde kolejne spojrzenie na obrazy owocuje poznaniem nowych zaskakujących detali i to m.in. dlatego każdorazowe obcowanie z dziełami Michała Anioła przynosi kolejne interpretacje. Nieprzypadkowo już za życia artysty mówiono o jego darze do wzbudzania podziwu.

Jednak jaką techniką malował Michał Anioł? Artysta nazywany jest mistrzem renesansu oraz prekursorem baroku. Co ciekawe, malarstwo nie było jego ulubioną dziedziną sztuki, a w jednym ze swych wierszy narzekał nawet na ból i niewygody, z którymi musiał się zmagać podczas tworzenia fresków. Jednak mimo to nie lubił dopuszczać innych do pomocy preferując swój własny często tytaniczny wkład. W malarstwie Michała Anioła zauważalne są cechy charakterystyczne zarówno dla dzieł renesansowych, manierystycznych, jak i barokowych. W związku z tym twórca zyskał wielu naśladowców, którzy w swoich pracach próbowali połączyć niezwykły rozmach wraz ze skupieniem na szczegółach oraz maestrią łączenia barw. Sama technika freskowania, z której Michelangelo korzystał przy malowaniu Kaplicy Sykstyńskiej, polega na pokrywaniu farbami wilgotnego tynku. W ten sposób udaje się uzyskać intensywne kolory, a ponadto malunek staje się bardzo trwały.  

Co namalował Michał Anioł w Kaplicy Sykstyńskiej?

Malowanie sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej trwało od 1508 do 1512 roku. Praca została zlecona Michelangelo przez papieża Juliusza II. Artysta nie był zachwycony wizją tworzenia fresków. Zawsze uważał się za rzeźbiarza, a nie malarza, a przy tym techniki fresku uczył się w młodości. Wiedział jednak, że nie może odmówić samemu papieżowi, a przy tym chciał udowodnić wszystkim, że nie ma dla niego dzieł niemożliwych do stworzenia. Początkowo projekt zakładał namalowanie dwunastu apostołów, jednak Michelangelo odrzucił ten pomysł jako za mało ambitny. Zamiast tego artysta namalował sceny z Księgi Rodzaju oraz wizerunki sybilli i proroków. Na freskach znajduje się blisko trzysta postaci. Dzieło artysty zachwyca nie tylko maestrią wykonania, ale także bogatą symboliką. Michał Anioł ukrył we freskach liczne odniesienia do kultury antycznej i chrześcijaństwa. Co ciekawe, artysta umieścił wśród fresków autoportret, który można dojrzeć w malunku proroka Jeremiasza. Choć niewątpliwie freski z Kaplicy Sykstyńskiej zapewniły Michałowi Aniołowi ogromną sławę i podziw wielu pokoleń, to artysta nigdy nie był do końca zadowolony ze swojego dzieła, a sam proces tworzenia wspominał w jednym ze swoich wierszy jako wyjątkowo trudny i wycieńczający.

I brzuch mi gwałtem zbliża się do brody.

Z brodą wzwyż, czaszkę mam od niewygody

na plecach, wklęsłą pierś, czym harpia słynie.

A z pędzla kropel deszcz na twarz mi płynie. 

Sąd Ostateczny Michała Anioła. Co przedstawia? 

Sąd Ostateczny powstał na zamówienie papieża Klemensa VII. Michelangelo tworzył swoją pracę od 1536 do 1541 roku. Fresk uważany jest za największe dzieło wykonane przez jednego artystę. Malunek przedstawia ponad 400 postaci, które znajdują się w części niebiańskiej i piekielnej. Poszczególne strefy różnią się zarówno kolorystyką, jak i dynamiką postaci oraz ich nagromadzeniem. Dzięki temu jedna część wzbudza poczucie spokoju i harmonii, natomiast druga napawa lękiem i powoduje znaczny dyskomfort.

W centralnym punkcie Sądu Ostatecznego znajduje się Chrystus. Wśród najważniejszych świętych postaci wymienia się także Matkę Boską, Jana Chrzciciela, Piotra, Pawła, Andrzeja, Szymona z Cyreny, Katarzynę Aleksandryjską, a także Archaniołów Michała i Gabriela. Na górze fresku znajdują się zastępy aniołów. Michelangelo zdecydował się na ich nietypową odsłonę, bowiem nie przypominają słodkich cherubinów, a atletycznych mężczyzn pozbawionych aureoli i skrzydeł.

W środkowej części malunku dostrzec można m.in. dusze sprawiedliwych oraz świętych męczenników. Niektóre z lekkością zmierzają ku niebu, innym ten sam kierunek przysparza znacznie więcej trudności, a jeszcze inne są zrzucane do piekła. Każda postać jest w pełni oryginalna. Artysta doskonale oddał emocje targające poszczególnymi bohaterami. Perfekcyjnie widać zarówno spokój i radość, jak i przerażenie. W przedstawieniu otchłani piekielnych widoczne są inspiracje m.in. „Boską komedią” Dantego.

Choć Michał Anioł nigdy nie uważał się za malarza, to właśnie freski z Kaplicy Sykstyńskiej przyniosły mu największą sławę. Jednak zaraz po odsłonięciu dzieło Michelangelo wywołało mieszane uczucia. Wśród wielu wzbudzało zachwyt, a inni oburzali się nagością postaci. W rezultacie papież zlecił dwóm innym artystom domalowanie szat. Usunięto je dopiero podczas renowacji malowidła w XX wieku.

Co stworzył Michał Anioł Buonarroti? Jakie są jego najbardziej znane dzieła?

Michał Anioł przez całe swoje życie uważał się przede wszystkim za rzeźbiarza i to właśnie dzieła wykonane w tej technice napawały go największą dumą. Artysta osiągnął mistrzowski poziom i potrafił wykuć w marmurze każdy najdrobniejszy detal np. pulsujące żyły. Michelangelo doskonale zdawał sobie sprawę ze swoich umiejętności i nie stronił od krytykowania innych mniej wprawnych artystów. Jednak gdy niepochlebnie wyraził się o dziele Pietro Torriganiego, ten z całej siły uderzył Buonarrotiego, w rezultacie czego artysta przez resztę życia posiadał krzywy nos.

Pieta – nazywana również Pietą watykańską. Rzeźba przedstawiająca Matkę Boską rozpaczającą nad ciałem swojego syna. Dzieło znajduje się w bazylice św. Piotra w Rzymie i było tworzone od 1498 do 1500 roku. Rzeźba docelowo miała znaleźć się w kaplicy św. Petroneli, gdzie stanowiłaby część przyszłego nagrobka duchownego. By rozpocząć tworzenie dzieła, Michał Anioł osobiście udał się do Carrary, gdzie wybrał najdoskonalszy marmur, którego transport do Rzymu zajął kolejne dziewięć miesięcy. Pieta zachwyca maestrią wykonania, niezwykłymi detalami oraz połączeniem różnych stylów. Maryja jest przedstawiona jako młoda kobieta o nordyckich rysach twarzy. Konstrukcja powstała na planie trójkąta, a sam układ brył posiada w sobie wiele dynamiki, co kontrastuje z sakralnym i spokojnym klimatem dzieła. Michał Anioł bardzo chętnie zawierał w swoich dziełach liczne przeciwstawne cechy. Po wystawieniu rzeźby wiele osób przypisywało jej autorstwo Cristoforo Solariemu. Spowodowało to wielką złość u Michała Anioła. Artysta powrócił nocą do kaplicy i na szarfie Maryi umieścił napis: „Michael Angelus Bonarotus Florent Facibat”. Potem żałował swojej impulsywnej decyzji i więcej nie podpisywał własnych dzieł.

Dawid – rzeźba przedstawiająca biblijnego Dawida na chwilę przed jego walką z Goliatem. Dzieło ma 5,17 m wysokości i zostało wykonane z pojedynczej bryły marmuru. Michał Anioł tworzył swoje dzieło od 1501 do 1504 roku. Początkowo rzeźba Dawida stała tuż przy wejściu do florenckiego Palazzo Vecchio, jednak w 1873 roku została przeniesiona do specjalnie stworzonej trybuny w Galleria dell'Accademia. Pomysł utworzenia serii rzeźb z prorokami biblijnymi pojawił się już w latach 60. XV wieku. Początkowy pracy nad posągiem Dawida podjął się Agustin di Duccio, a gdy ten zrezygnował swoją szansę dostał Antonio Rossellino. Jednak i drugi z artystów przerwał swoje prace i dopiero po wielu latach rzeźba powstała spod dłuta Michała Anioła, który do jej stworzenia wykorzystał ten sam blok marmuru, z którym nie poradzili sobie jego poprzednicy. Odsłonięcie rzeźb Dawida i Herkulesa miało stać się symbolem wyzwolenia Florencji. Początkowo dzieło miało stanąć w niszy katedry, ale po jego ukończeniu uznano, że jest ono zbyt piękne i potrzebuje lepszego miejsca ekspozycji. Rzeźba Dawida do dziś uznawana jest za jedno z najwybitniejszych dzieł.

Dlaczego Michał Anioł był człowiekiem renesansu i jednym z najwybitniejszych artystów?

Człowiekiem renesansu nazywamy osobę wszechstronnie uzdolnioną, która posiada dużą wiedzę oraz umiejętności dotyczące wielu dziedzin. Już ta krótka definicja ukazuje dlaczego Michał Anioł jest doskonałym przykładem człowieka renesansu. Buonarroti najbardziej znany jest jako wybitny malarz i rzeźbiarz, jednak artysta spełniał się także jako architekt i urbanista. Pracował m.in. przy projekcie bazyliki Św. Piotra w Rzymie i to właśnie dzięki jego sugestii budowla została zwieńczona efektowną kopułą. Ponadto Buonarroti napisał blisko 300 wierszy, z których wiele było poświęconych samotności i miłości.

Jak sypiał Michał Anioł? Czy artyści są skazani na bezsenność?

Michał Anioł przez wielu był nazywany ascetą. Choć artysta dobrze zarabiał, to tak naprawdę pieniądze nie miały dla niego aż takiego znaczenia jak realizacja artystyczna i sława. Buonarroti żył skromnie i niespecjalnie dbał o swoje zdrowie. Współcześnie bez wątpienia nazwano by go pracoholikiem. Na pracy spędzał długie godziny, często pozostawiając swoje ciało w bardzo niewygodnej pozycji. Nie zwracał większej uwagi na to, co je oraz ubiera. Codziennie wstawał wraz ze wschodem słońca i niewiele sypiał. Podobno ze zmęczenia zdarzało mu się nawet zasypiać w ubraniu i butach. Wizja dłuższej regeneracji czy odpoczynku była mu obca. Mówiono, że artysta był skoncentrowany wyłącznie na sztuce i to ona napędza go do działania.

Śmierć Michała Anioła i tajemnicza kradzież jego ciała

Michał Anioł jeszcze na sześć dni przed swoją śmiercią wciąż pracował i wykonywał rzeźby. Artysta do ostatnich chwil czuł ogromną potrzebę tworzenia, która jednak przegrała ostateczny pojedynek ze śmiercią. Michał Anioł zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie. Twórca miał wówczas 88 lat. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Rzymie i zostały zorganizowane przez Compagnia di Giovanni Decollato, czyli wspólnotę zrzeszającą artystów, w tym Michała Anioła. Choć genialny rzeźbiarz, malarz i architekt kilkadziesiąt lat swojego życia był związany z Rzymem, to władcy jego rodzinnej Florencji nie mogli się pogodzić z tym faktem. Nawet po latach Michał Anioł wciąż nie zamierzał wrócić do Florencji i wytrwale odmawiał prośbom kolejnego władcy. Ten jednak był nieugięty i nawet po śmierci artysty nie zrezygnował ze swojego planu. Nim ciało artysty złożono w rzymskim grobie, zostało skradzione przed florentczyków, którzy przetransportowali je do swojego miasta. Ostatecznie szczątki artysty spoczęły w kościele Santa Croce we Florencji, a imponujący grobowiec do dziś przyciąga rzesze turystów z całego świata.